De problematiek van segregatie staat sinds 2019 hoog op de politieke agenda. Volgens diverse Nederlandse onderzoeken is de segregatie en de sociale ongelijkheid tussen groepen (arm en rijk, culturele groepen, gezond-niet gezond, hoog en laag opgeleid e.d.) en buurten toegenomen in de afgelopen 10 jaar. Dat heeft een negatieve invloed op de situatie en ontwikkeling van inwoners, met name in grootstedelijke wijken waar een clustering van negatieve factoren en problemen aanwezig is.
De Bredase gemeenteraad uitte hierover haar zorgen en vroeg de Rekenkamer de segregatie in Breda te onderzoeken:
‘Welk beleid (doelen-maatregelen) voert de gemeente Breda uit ten aanzien van segregatie in de stad in de periode 2014-2020 en hoe doeltreffend is het beleid van de gemeente Breda in het tegengaan van ongewenste segregatie?
’Segregatie houdt in dat verschillende groepen in de samenleving zich van elkaar scheiden of van elkaar worden gescheiden. In de literatuurstudie naar segregatie door de Atlas van gemeenten ( Atlas voor gemeente, Tien jaar WWB en Bijstandswijzer, 2016) blijkt dat segregatie het resultaat is van (verschillen in) voorkeuren van individuele huishoudens en (het gebrek aan) keuzemogelijkheden en hulpbronnen. Verschillen in mogelijkheden om deze voorkeuren te realiseren, bepalen de ‘set aan keuzemogelijkheden’ voor huishoudens. Het inkomen, een goede gezondheid, de opleiding en de sociale contacten verschillen per huishouden. Hiermee zijn ook de keuzemogelijkheden, kansen en hulpbronnen voor individuele huishoudens ongelijk verdeeld. Segregatie heeft dus niet alleen te maken met waar je woont, hoe je woont en je leefomstandigheden. Segregatie heeft vooral ook te maken met kansen, mogelijkheden en hulpbronnen.
In de beleidspraktijk van gemeenten wordt de term segregatie vaak gebruikt om ongelijkheid en achterstanden aan te duiden; een concentratie van problemen bij groepen of in bepaalde wijken op het gebied van lage inkomens, achterstanden, armoede, onveiligheid/criminaliteit et cetera.
Het onderzoek voerden wij samen uit met de Rekenkamer van Breda. Het onderzoek bestond uit drie onderdelen:
Het in kaart brengen van de mate van segregatie in de stad en tussen wijken aan de hand van meetpunten. De opgestelde staat van de segregatie heeft betrekking over de periode 2015-2019 en is gebaseerd op 37 meetpunten. Deze meetpunten hebben betrekking op de invalshoeken: 1) sociaaleconomische status (incl. opleidingsniveau), 2) welbevinden, gezondheid, zelfredzaamheid), 3) sociale participatie, 4) kwaliteit van de openbare ruimte en buurtbeleving, en 5) veiligheid. We hebben ook gekeken naar demografische gegevens en woningvoorraad. De gegevens zijn afkomstig uit Bredase bronnen en CBS-gegevens.
Het in beeld brengen van de doelen en interventies van de gemeente Breda gericht op wegnemen van segregatie.
Het inzichtelijk maken van werkzame bestanddelen van de aanpak van ongewenste segregatie zoals deze uit reeds uitgevoerde onderzoeken (landelijk en van andere gemeenten) blijkt.
Segregatie tussen buurten in Breda neemt toe
Uit de feitelijke gegevens blijkt dat de segregatie tussen buurten overwegend toeneemt in de afgelopen jaren (zie onderstaand kwadrantenstelsel). De 16 wijken die al bovengemiddeld ‘goed’ scoorden, verbeteren zich tussen 2015 en 2019 nog verder (groene kwadrant). In 16 buurten, die al onder het gemiddelde scoorden, neemt de kwetsbaarheid op de meeste punten verder toe (rode kwadrant). Zij worden vaker geconfronteerd met slechtere dan betere omstandigheden. Dat gaat met name om Geeren Noord, Geeren Zuid, Biesdonk, Wisselaar en Doornbos-Linie, maar ook om Tuinzigt, Schorsmolen, Fellenoord en in iets mindere mate Heuvel, Kesteren en Muizenberg. Enkele buurten, zoals Heuvel en Kesteren, laten een lichte verbetering zien op een aantal punten zoals de sociale participatie en kwaliteit van de openbare ruimte. Naast genoemde buurten is ook in enkele andere buurten, zoals Heusdenhout, Brabantpark en Valkenberg, sprake van een toegenomen kwetsbaarheid.
Beleid gemeente Breda (in combinatie met landelijk beleid) in beperkte mate effectief
De aanpak van ongewenste segregatie ligt niet uitsluitend binnen de beleidsinvloedssfeer van de gemeente. Ook Rijksbeleid (bijvoorbeeld Woningwet) en andere landelijke factoren en ontwikkelingen zijn van invloed. Tussen het gevoerde lokale beleid en de effecten op segregatie is dus slechts deels een mogelijke causaliteit. Wel kan gesteld worden dat ondanks alle gemeentelijke inspanningen de segregatie tussen buurten in de stad toeneemt.
Beleid bevat zowel goede doelen en maatregelen als weinig effectieve elementen
Het inzetten op een gemengdere wijk, een gevarieerder woningaanbod en een gevarieerdere bevolking in een wijk is een strategie die bij kan dragen aan het verminderen van de segregatie, maar kan wel leiden tot een ‘waterbedeffect’, omdat de problematiek zich verplaatst naar andere wijken. In Breda geldt dat de doelen en maatregelen van de gemeente Breda op woongebied nog achterblijven in de realisatie en het doel om op gemengdere wijken qua woningen en inwoners in te zetten. Dit leidt nog niet tot het tegengaan van sociale ongelijkheid tussen groepen inwoners.
De aanpak van kwetsbare en vroegsignaleringswijken kan bijdragen aan het verminderen van de segregatie. De huidige dominante focus in de wijkaanpak op leefbaarheid en veiligheid is weliswaar begrijpelijk en ook nodig, maar grijpt niet in op het verminderen van de fundamentele onderliggende kwetsbaarheid op het vlak van werk, inkomen en gezondheid. Daarmee is het op dit vlak een weinig effectief element.
Het aanpakken van de fundamentele onderliggende en vaak langdurige kwetsbaarheid van bepaalde groepen Bredanaars rijmt niet met het huidige zorg- en participatiebeleid van de gemeente Breda. Dat gaat nu uit van herstelgerichte kortdurende ondersteuning en niet op een meer realistische vorm van langdurige ondersteuning en inzet.
De Rekenkamer wil met dit rapport graag bijdragen aan het nieuwe programma ‘Verbeter Breda’ en geeft in dat kader 4 aanbevelingen ter overweging mee aan de raad. Dat zijn:
een wijkgerichte en beleidsintegrale sturingsfilosofie voor de kwetsbare wijken;
focus in de kwetsbare wijken op het verbeteren van de hulpbronnen van de inwoners;
duurzame ondersteuning voor structureel kwetsbare Bredanaars ;
het realiseren van meer gedifferentieerde woonmilieus in alle Bredase buurten.
> Het onderzoeksrapport Segregatie in Breda is na te lezen via de website van Rekenkamer Breda.
> Het AD publiceerde een artikel naar aanleiding van dit onderzoek: Kloof tussen wijken in Breda: de goede worden beter, de slechte worden slechter
Wil je meer weten over dit onderzoek of dit soort onderzoek? Bel of mail naar:
x
