070 30 29 500 info@bagroep.nl
hero image
09-02-2022

Wijkaanpak: Investeer in de bestaande kracht in de wijk.

In een serie van gesprekken met diverse betrokkenen bij de wijkaanpak gaan de adviseurs van B&A met hen na wat zij zien als de opgave en oplossingen in de wijkaanpak. De wijkaanpak is vorig jaar door de burgemeesters van de gemeenten met de meest kwetsbare wijken op de formatietafel gelegd. We weten inmiddels dat het woord wijkaanpak maar één keer voorkomt in het regeerakkoord. En dan alleen in relatie tot de thema’s veiligheid en ondermijning, zie ook ons eerdere blog over de wijkaanpak in het regeerakkoord. In maart zijn er weer gemeenteraadsverkiezingen. De vraag is wat dat gaat brengen voor de wijkaanpak. Annemarie Sour en Carol Hol nemen ons mee in hun visie en wijze van (wijk)aanpakken.

Annemarie Sour en Carol Hol zetten het Stadslandgoed de Groeninx in Rotterdam op. Een bijzonder stuk gebiedsontwikkeling met behoud van de kwaliteiten van het gebied, zoals de volkstuinen en de unieke boomgaard. Hun werkwijze is uniek: vanaf het allereerste begin van de planvorming worden alle partijen betrokken. De bewoners van de buurt rond het gebied hebben een belangrijke stem.

Wat betekent het begrip “Wijkaanpak” voor jullie?

“De wijkaanpak is voor ons de normaalste zaak van de wereld. Het wordt gebracht alsof het bijzonder is, maar dat is het niet. Wijken hebben een levenscyclus, zij nemen toe en af in kwetsbaarheid. Wanneer een wijk kwetsbaar wordt dan moet je daar op tijd actie op ondernemen, maar de meeste gemeenten grijpen te laat in. Voor de meeste wijken, ook de goede wijken, moet je dus zo’n aanpak hebben. Dit vergt een langetermijnvisie.”

“Wijkaanpak betekent dus ook altijd investeren in het netwerk. Wanneer je een netwerk creëert en behoudt op wijkniveau zodat deze constant in zo’n wijk aanwezig is kan je makkelijker anticiperen als de wijk kwetsbaarder wordt. Gemeenten doen nu vaak aan een soort “windowdressing”. Ze zetten dan enkel een zogenaamd vinkje achter de to-do om te investeren in de wijkaanpak wanneer het slecht gaat, zonder echt goede en duurzame verandering te bewerkstelligen. Een netwerk moet je behouden in een wijk door bijvoorbeeld opbouwwerk en jongerenwerk, maar dit is allemaal wegbezuinigd. Wij zouden dit graag terug zien. Wijkaanpak betekent dus ook het herstellen van dit soort fouten.”

“Een wijkaanpak voor ons betekent op een integrale manier werken. Men zet veel in op een fysieke aanpak, maar het sociale aspect is ook belangrijk. Kijk wat de bewoners in de wijk zelf willen, je doet dit samen. Kijk naar wat de doelgroep nodig heeft en specificeer de aanpak naar de kwetsbare mensen in de wijk. Zo gaat in wijken waar veel mensen in de gebouwen wonen soms amper geld naar de openbare ruimte. Daar moet je vol je aandacht op zetten, voordat deze mensen gaan afzakken en zich minder thuis voelen in hun wijk. Daarnaast moet je alle doelgroepen volledig mengen, sociale huur, particulier, jong, oud. Diversiteit is erg belangrijk.”

Wat doen jullie in de wijkaanpak? Wat is jullie rol?

“Wij maken gebiedsontwikkelingen waarin we laten zien hoe wijkaanpak zou kunnen zijn. De wijkaanpak is een voorwaarde voor een goede gebiedsontwikkeling. In de gebiedsontwikkeling komt de hele samenleving voorbij.”

“Hier bij Mathenesse aan de Maas willen we dat mensen kunnen profiteren van de gebiedsontwikkeling. De gemeente had bij de gebiedsontwikkeling van dit gebied geen rekening gehouden met de omliggende kwetsbare wijken. Wij hebben een verbeterplan gemaakt voor Oud Mathenesse en mochten vervolgens een korte termijnplan opstellen. Met dit plan hebben wij sleutelfiguren weten te betrekken, zoals de wijkmanager en de stadsmarinier.”

“Wij zien heel nadrukkelijk in ons werk dat die wijkaanpak daadwerkelijk van de grond komt als je hem goed insteekt en de steun van de wijkmanager, bewoners en andere betrokken partijen hebt. Het is een complexe opgave, je moet dat met zijn allen doen en dit ook naar elkaar uitspreken. Een wijkaanpak moet je daarnaast echt lokaal maken. Wij doen dit door bijvoorbeeld door een lokale fotograaf, vormgever en videoproducent in te huren voor de promotie van de gebiedsontwikkeling.”

Wijkaanpak als instrument om de kloof tussen arm en rijk te dichten.

Waarom kiest een gemeente voor een wijkaanpak?

“Het is belangrijk te kijken voor welke wijkaanpak de gemeente kiest. Vaak is dit herstructurering. Waarom zien gemeenten stenen als sociaal? Gemeenten proberen met herstructurering de armoede uit de stad te halen. Je moet echter de twee kanten van een stad – arm en rijk – niet weghalen, maar de verschillen verkleinen. Wij zien een wijkaanpak daarom meer als een instrument om de kloof tussen arm en rijk te dichten.“

Waar laat de wijkaanpak zoals die nu is steken vallen?

“Gemeenten denken te weinig op de lange termijn. Wijken bestaan over vijftig jaar nog, dus dien je door te redeneren. Ambtenaren dienen een verbintenis aan een wijkaanpak te hebben van vijf, zes of zelfs acht jaar. Een wijkaanpak is namelijk een niet-vrijblijvende verplichting naar een wijk toe. Biedt ook de ambtenaar perspectief. De ambtenaar moet zich veilig voelen. Met deze continuïteit verzeker je het geheugen van een wijkaanpak.”

“Gemeenten zorgen nu niet voor een goede doorstroom voor mensen. Wanneer je ziet dat te weinig ruimte bestaat, zoek dan een plek waar mensen heen kunnen. Geef pioniers de kans. Dan heb je misschien niet gelijk het geld terug, maar over de lange termijn levert het zeker wel wat op. De stad heeft iedereen nodig!“

“Ontwikkel juist door en zoek pioniers, geef hen een voorrangspositie. Arme mensen worden weggedrukt uit hun ontwikkelde wijk, omdat geen plek bestaat voor hen in de ontwikkelde wijken. Daarnaast bestaat op dit moment te veel ruimte voor een winstmodel. De huizen die nu worden verkocht gaan naar investeerders die de huizen verkameren. De overheid moet ingrijpen om dit niet verder te laten escaleren.”

“Het is echt zoeken naar een balans. In sommige buurten is dat misgegaan. Crooswijk, een echte Rotterdamse volksbuurt, is een goed voorbeeld. In deze buurt komen nu veel rijkere gezinnen door de klushuizen en de dure appartementen (gentrificatie). Deze verandering trekt ook duurdere services aan voor deze rijkere doelgroep. Het volkse koffiezaakje verdwijnt bijvoorbeeld, waardoor de armere mensen in de wijk geen koffie meer kunnen halen. Dit is een groot nadeel aan gentrificatie.”

Vanuit verschillende interviews bij onderzoeken zien we dat sociaaleconomische problematiek vaak een belangrijke onderlegger is voor kwetsbare wijken. We zien in de praktijk dat hulpbronnen onvoldoende versterkt worden in een wijk en dat er onvoldoende wordt ingezet bij problematiek achter de voordeur. Veel mensen die wij spreken geven aan dat dit onderbelicht thema is geweest de afgelopen jaren als het om wijkgericht werken of een wijkaanpak. Herkennen jullie dit?

“Dit is herkenbaar, het is belangrijk naast fysieke- en veiligheidsinterventies ook de problematiek achter de voordeur aan te pakken. Gemeenten verwachten vaak een te grote zelfredzaamheid van hun inwoners. In bepaalde wijken bestaat een hoge mate van analfabetisme, LVB of laaggeletterdheid. Deze mensen kunnen zichzelf niet redden zonder hulp. Belangrijke vindplaatsen en hulpmiddelen zoals een buurthuis, bibliotheek of jongerenwerker verdwijnen uit de kwetsbare wijken vanwege bezuinigingen.”

“Wij zijn van mening dat wat in de ene wijk wordt verdiend, in de kwetsbare nabijgelegen wijk moet worden geïnvesteerd. Dit is een plicht.”

De wijkaanpak bestaat al decennia. Elke keer wordt deze aanpak weer opnieuw ingezet. Wat zijn werkzame elementen en hebben jullie een voorbeeld van een succesvolle wijkaanpak?

Openheid, integriteit, eerlijkheid, creativiteit, vanaf het begin af aan met elkaar, lokaal en met trots. Afspraken nakomen en een heldere tijdsplanning. De wijkaanpak moet perspectief bieden en per wijk verschillen. Ook dienen projectleiders en ambtenaren betrokken te zijn.”

“Nieuw Leyden is een goed voorbeeld. De toenmalige  wethouder had voor deze wijk een goede visie. Mensen uit de wijk konden als eerste een betaalbare kavel kopen en in de wijk is tevens goede sociale huur neergezet. Mensen konden via de woningcorporatie een woning laten bouwen met diverse opties, zoals gevel en indeling. Huurders investeerden extra in keukens en badkamers, omdat ze verwachtten er de komende dertig jaar te blijven wonen. We vermoeden dat vanwege deze betrokkenheid bij de totstandkoming van de woningen en de buitenruimte men daar goed voor hun huis en omgeving zorgt en weinig verval ontstaat.”

Meer weten over dit interview of de wijkaanpak?

Yorick van den Berg / manager advies

Jacqueline Hoogland / adviseur