Tijd voor een andere kijk op vrijwillige inzet
Ruim de helft van de Nederlanders van 15 jaar en ouder doet vrijwilligerswerk, zo blijkt uit recente cijfers van het CBS1. Een indrukwekkend en stabiel percentage, ondanks de tijdelijke terugval tijdens de coronajaren. Toch klinkt er in de praktijk een ander geluid: veel organisaties worstelen met het werven en behouden van vrijwilligers. Taken stapelen zich op, de druk neemt toe, maar het vinden van voldoende hulp blijft lastig. En dat terwijl de druk op burgers toeneemt om zelfredzaam te zijn en meer taken op zich te nemen. Hoe valt dat te rijmen met miljoenen actieve vrijwilligers?
De vrijwilliger anno nu
Het antwoord zit niet in het aantal vrijwilligers, maar in de manier waarop zij zich willen inzetten. De vrijwilliger van vandaag is niet per se de vaste kracht op dinsdagmiddag, maar zoekt flexibel, betekenisvol en passend werk. Vrijwilligerswerk moet aansluiten bij een druk bestaan vol werk, gezin, zorg of andere verplichtingen. Daar wringt het: veel organisaties hanteren nog traditionele structuren, verwachten langdurige inzet en bieden weinig ruimte voor maatwerk.
Van aanbodgericht naar vraaggericht denken
Er is een mismatch: organisaties zoeken vaste inzet, terwijl de samenleving verschuift naar projectmatig, taakgericht en digitaal ondersteund vrijwilligerswerk. Voeg daarbij een overheidsbeleid dat sterk leunt op burgerkracht en het idee dat vrijwilligerswerk vanzelfsprekend is, en je krijgt een systeem dat onder druk staat.
Voor beleidsmakers en vrijwilligersorganisaties vraagt dit om een fundamenteel andere benadering. Niet langer aanbodgericht denken – “wie kan dit gat opvullen?” – maar vraaggericht faciliteren: “hoe maken we het aantrekkelijk om bij te dragen, op een manier die past bij de vrijwilliger?”
Wederkerigheid loont
Maar het vraagt meer dan alleen organisatorische aanpassingen. Vrijwillige inzet is niet alleen een bijdrage aan de samenleving; het is ook een investering in de vrijwilliger zelf. Het biedt kansen voor persoonlijke ontwikkeling, sociale verbinding en het opdoen van vaardigheden. Organisaties die ruimte maken voor training, coaching en doorgroeimogelijkheden, geven de vrijwilliger echt iets terug. Dat versterkt de motivatie en vergroot de kans op langdurige, betrokken inzet.
Meer dan een bos bloemen
Waardering is daarbij essentieel – en gaat verder dan een bos bloemen op Nationale Vrijwilligersdag. Echte waardering betekent vrijwilligers serieus nemen: hun mening vragen, hen betrekken bij beslissingen en zichtbaar maken welke impact hun inzet heeft. Een cultuur van waardering schept binding, trots en vertrouwen. Beleidsmatig kan dit worden ondersteund met erkenningsprogramma’s, certificaten, kleine vergoedingen of gemeentelijke initiatieven die vrijwilligers in het zonnetje zetten.
Meebewegen is noodzaak
Het goede nieuws? De vrijwilliger is er nog steeds. Maar om deze te bereiken én te behouden, moeten organisaties meebewegen. Niet alleen door vrijwilligers te vragen zich aan te passen, maar ook door zelf ruimte te maken voor nieuwe vormen van inzet. Beleidsmakers en organisaties kunnen hierin samen optrekken: door te faciliteren, te investeren en oprecht te waarderen. Alleen zo blijft vrijwillige inzet een krachtige pijler onder onze samenleving.
Auteur: Ghislaine Hieralal
