Deze week zijn er verkiezingen voor de gemeenteraden. Voor B&A als uitvoerder en adviseur in het sociaal werk een goede aanleiding om de verschillende verkiezingsprogramma’s eens te scannen.
Gemeenten zijn voor ons werk ‘de eerste overheid’, het sociaal domein is de afgelopen jaren immers meer en meer bij de gemeenten terecht gekomen. Ministeries zijn vooral ‘stelselverantwoordelijk’. Daarmee doet het er echt toe wat de gemeenteraadsverkiezingen gaan opleveren en welke beleidskeuzes men maakt.
Vier onderwerpen bekeken.
We hebben in vier gemeenten waar B&A actief is (Amsterdam Rotterdam, Amersfoort en Zeist), de verkiezingsprogramma’s bekeken. De verkiezingsprogramma’s hebben we geanalyseerd op standpunten en maatregelen rondom (1) armoede en participatie, (2) jeugd en veiligheid, (3) jeugdzorg en (4) de aanpak van kwetsbare wijken. We hebben aan al onze collega’s binnen B&A gevraagd welke van deze maatregelen zij het meest effectief vinden.
“Als je nog een vrij weekend over hebt en je wilt je tanden zetten in essayistisch beleidsproza, dan kom je bij partijen als GroenLinks en D66 goed aan je trekken!”
Voordat we de inhoud ingaan, een paar zaken die opvallen: sommige verkiezingsprogramma’s lezen als ware beleidsstukken met veel beleidsjargon. Als je nog een vrij weekend over hebt en je wilt je tanden zetten in essayistisch beleidsproza, dan kom je bij partijen als GroenLinks en D66 goed aan je trekken! Andere partijen volstaan met een actiepuntenlijst met algemeenheden waarin moeilijk echte keuzes zijn te onderscheiden. En dan de stemwijzers: de oplettende lezer die zowel de verkiezingsprogramma’s als de stemwijzer raadpleegt, komt soms tot opmerkelijke verschillen. Zo worden stevige standpunten rondom het minimabeleid door sommige partijen (bijvoorbeeld de VVD in Amsterdam) wat afgezwakt in de stemwijzer.
Armoede staat hoog op de politieke agenda.
De meeste partijen, van links tot rechts van lokaal tot landelijk, hebben armoede benoemd als belangrijk thema. Vaak voorzien van termen als ‘bestaanszekerheid’ en ‘kansengelijkheid’. De maatregelen zijn divers: het verhogen van de bijverdiengrenzen in de bijstand (tot wel 500 euro per maand), het werken met basisbanen tegen een minimumloon (deja vu van de Melkertbanen?), het experimenteren met een basisinkomen en het verruimen van financiële ondersteuningsmogelijkheden voor bewoners met een inkomen tot 130 procent van de bijstandsnorm. Een snelle peiling onder onze collega’s over de effectiviteit van deze maatregelen leert dat ‘het verhogen van de bijverdiengrenzen’ naar verwachting tot de meeste verlichting van de armoede zal leiden. Alleen is het wel de vraag of het de oorzaken van armoede zal wegnemen.
“Intensieve coaching van kwetsbare en risicojongeren, het meest effectief”
Jeugd en veiligheid, preventie of repressie?
Hier doet zich een vrij klassieke politieke tegenstelling voor in de verkiezingsprogramma’s. Partijen rechts van het midden zitten wat meer op repressieve maatregelen zoals ‘patsercontroles’, ‘meer handhavers’, ‘extra cameratoezicht’ en ‘preventief fouilleren’. Partijen aan de andere kant van het politieke spectrum besteden meer aandacht én woorden aan preventieve maatregelen zoals ‘meer jongerenwerk’, ‘inzet op buurtouders’ en ‘aandacht voor kwetsbare en/of risicojongeren’. Meer eensgezindheid lijkt er te zijn over de ‘persoonsgerichte aanpak’ en ‘intensieve coaching van jongeren die de fout in zijn gegaan’. Bij onze peiling onder collega’s bleek dat de ‘intensieve coaching van kwetsbare en risicojongeren’ op nummer 1 stond als meest effectief. “Meer jongerenwerk, dat is nogal ongericht”, zo was een van de reacties. En alleen handhaven als er al zoveel mis is gegaan met de jongeren, dat leidt tot weinig. ‘Perspectief en terug naar school’, ‘werk en een eigen huis’ is veel effectiever.
“organiseer de jeugdzorg rondom school”
Jeugdzorg nog steeds een onderwerp waar partijen nog grip op willen krijgen.
Uit de verkiezingsprogramma’s blijkt dat de partijen vooral worstelen met de jeugdzorg. Dus worden oplossingen gezocht in het stoppen met concurrentie in de jeugdzorg of aanbestedingen, de aanpak van zorgfraude, de aanpak van hoge beloningen van zorgbestuurders en ‘minder administratie en bureaucratie’. De eerste en de laatste maatregel zijn toch vooral een reactie op door de gemeenten zelf georganiseerde inkoop en verantwoordingsdrukte. Goed om daarnaar te kijken, maar uit de peiling onder de collega’s blijkt één maatregel op nummer 1 te staan: ‘de jeugdzorg organiseren rondom school’ (bijvoorbeeld in de vorm van integrale kindcentra) samen met het wijk- en/of buurtteam. De school is de plek waar ouders en kinderen allemaal komen en veel van de vraagstukken spelen zowel thuis als op school. Natuurlijk zijn er ook klassieke tegenstellingen tussen politieke partijen: veel keuzevrijheid (dus veel aanbieders) en persoonsgebonden budgetten versus minder aanbieders waarmee langjarig samengewerkt kan worden met onderwijs, welzijn en buurt- of wijkteam.
“het probleem van de meest kwetsbare wijken, is blijkbaar geen onderwerp meer om je als partij over uit te spreken”
Kwetsbare wijken lijken van de politieke agenda verdwenen.
Opmerkelijk, nog in de zomer van 2021 schreven de burgemeesters van de 16 meest kwetsbare wijken een brandbrief aan de formateur. In het regeerakkoord van het nieuwe kabinet komt het niet voor, dus wellicht reden om er in de gemeenteraadsverkiezingen nog extra aandacht voor te vragen. Maar nee, veel verder dan meer buurthuizen, ontmoetingsplekken, wijkraden, leefbare buurten en meer verschillende woningen komen de meeste verkiezingsprogramma’s niet. Als er al wat over gezegd wordt. Blijkbaar is het probleem van deze kwetsbare wijken, waar het eerder slechter dan beter gaat sinds 2014, toch geen onderwerp waar de meeste politieke partijen zich over uitspreken.
Ga stemmen, wij kijken na de verkiezingen wat er van die voornemens terecht komt.
Eerst en vooral: ga stemmen! De gemeenteraadsverkiezingen doen ertoe voor het sociaal werk en het sociaal domein. De gemeente is immers een belangrijke beleidsbepaler. Als de rook van de verkiezingen is opgetrokken en de verkiezingsprogramma’s zijn vertaald in raadsakkoorden, coalitieakkoorden of collegeprogramma’s doen we nogmaals een rondje langs de vier gemeenten waar we als sociaal werkers actief zijn!
Meer weten over de gemeenteraadsverkiezing programma’s?
