Opinie: Rob de Bruijn, manager schuldhulpverlening
Niet iedereen kent het verschil tussen schuldhulpverlening en de schuldenregeling of schuldsanering. Sterker nog, er zijn zelfs schuldhulpverleners die daar moeite mee hebben. Die verwarring merken we allereerst aan de fantasievolle namen die ons vak nog weleens opgeplakt krijgt:
schuldhulpsanering (liever niet, dank u)
schuldhulpverbetering (kan nooit kwaad)
schuldverlening (mwah – heeft men daar wel hulp bij nodig?)
en zo nog wel een paar.
Vreemd is die verwarring niet, zolang schuldhulpverleners zélf nog vaak volledig gericht zijn op de schuldsanering. Hoe kunnen we dan verwachten dat de buitenwereld weet wat we eigenlijk doen? Is het sowieso niet slechts een semantisch verschil? We proberen toch iedereen zo snel mogelijk naar de schuldsanering te helpen?
Ik leg u graag uit waarom het vooral niet hetzelfde is en waarom het vooral wel belangrijk is dat we zo veel mogelijk uitleggen wat het onderscheid is – alleen al om de verwachtingen helder te hebben.
Als we de schuldhulpverlening steeds meer gelijk zouden schakelen met de schuldenregeling, zouden we de cliënt de toegang ontzeggen tot schuldhulpverlening, omdat hij niet aan de voorwaarden van de schuldenregeling zou voldoen. Dat is een beetje kort door de bocht. Zelfs als we geen minnelijke of wettelijke schuldsanering in kunnen zetten, heeft de schuldhulpverlening de taak om te zorgen dat de cliënt verder kan met zijn leven met zo min mogelijk hinder van de schulden.
Het doel van schuldhulpverlening is immers:
‘de cliënt te begeleiden naar een situatie waarin de schulden niet langer belemmerend zijn voor maatschappelijk participeren – indien mogelijk, schuldenvrij.’
Het is uiteraard vervelend als een schuldenregeling geen optie is, maar juist dán speelt de schuldhulpverlener een cruciale rol. Hij helpt om andere opties te ontdekken die de stress bij de cliënt minimaliseren en die wat perspectief gaan bieden.
De nadruk op de schuldenregeling zorgt onbedoeld ook voor minder creativiteit, voor oogkleppen. Als we niet kunnen saneren, dan haalt de schuldhulpverlener de schouders op. Sorry cliënt, gaat u dan eerst maar de belemmeringen wegnemen en dan zien we u wel weer terug als u zover bent.
Als we de schuldenregeling beschouwen als de heilige graal van de schuldhulpverlening en beide daarmee nagenoeg gelijk schakelen, ontstaat al snel een focus op de dossiermatige kant van het traject. We werken hard om alle benodigde documenten voor de schuldenregeling rond te krijgen – dit instrument richt zich van nature al meer op de dossierkant. En natuurlijk is het dossier belangrijk. En natuurlijk moet je ooit checken of alle cijfertjes wel kloppen, maar het zou niet de hoofdmoot moeten zijn. Begin eerst eens met de menskant – met de oorzaken, de doelstellingen, het gedrag en de patronen van de mens die tegenover je zit.
Wanneer een schuldhulpverlener te veel nadruk legt op de schuldenregeling, bestaat het risico dat hij voorbijgaat aan wat de cliënt nu eigenlijk vraagt. Hij verliest de hulpvraag uit het oog. Of nog een tandje serieuzer: de schuldhulpverlener wordt de trajecteigenaar. ‘Ja, maar dan kan ik niet naar de kredietbank’, verzucht menig schuldhulpverlener als de cliënt andere stappen zet dan verwacht – of gewenst. O, heb jij schulden dan?
Schuldhulpverleners moeten primair de belemmeringen wegnemen die de cliënt ervaart. Wat heeft de cliënt nodig om weer vooruit te kunnen met zijn leven? Door al vanaf het eerste gesprek die vraag te stellen, zijn we meteen op zoek naar die o zo belangrijke intrinsieke motivatie. Veel cliënten komen met de logische en voorspelbare wens om van hun schulden af te komen. Die vraag stuurt het denken van de schuldhulpverlener meteen naar die saneringsregeling – want dat is voor het gros van onze cliënten dé manier om van hun schulden af te komen. Alleen … het beperkt ons én het legt niet bloot wat de échte vraag is.
We moeten daarom op zoek naar de vraag áchter dat ‘van de schulden af willen’. Daardoor weken we ook onze eigen patronen los van de semi-standaard gang naar de schuldenregeling. Als we weten wat er nu precies zo belemmerend is, wat ervoor zorgt dat de cliënt niet verder kan met leven doordat die schulden zo verstorend werken, dan zijn we én bezig met de intrinsieke motivatie van de cliënt én bezig om maatwerk te leveren.
Laten we ophouden om de schuldsanering binair te zien: ‘yea or nay’. Daarmee voorkomen we dat te veel cliënten voortijdig het traject verlaten zonder rendement. Meteen aan het begin, als de schuldhulpverlener vaststelt dat de cliënt niet voldoet aan de voorwaarden voor een sanering, maar ook wanneer de schuldsanering is mislukt. We zien nog te vaak WGS-beschikkingen die stellen dat voor de cliënt ‘de schuldhulpverlening wordt beëindigd omdat de WSNP mislukt is’.
Juist op dat moment hebben wij de cruciale taak om te kijken wat er dan wél kan worden bereikt, zodat de cliënt wat minder hobbels ervaart en er ergens iets van rust en perspectief ontstaat. Zelfs als dat niet een totale schuldenvrije situatie oplevert. Dan zijn we bezig met maatwerk. Dan zijn we stress-sensitief. Dan zijn we niet langer het administratieve voorportaal van de lokale kredietbank.
Dan zijn we met de cliënt bezig.
Wilt u reageren of maakt u naar aanleiding van dit artikel graag een afspraak? Neem dan gerust contact op met:
