Onderzoek naar eenzaamheidsbestrijding Meierijstad

Eenzaamheid leidt tot grote gezondheidsproblemen, uiteenlopend van hartfalen tot vroege dementie. Volgens diverse onderzoeken nemen eenzaamheidsgevoelens (onder ouderen en jongeren) de laatste jaren toe. De coronacrisis die de wereld sinds maart 2020 in haar greep had, maakte dat er minder sociale contacten mogelijk waren. Daardoor is eenzaamheid een nog grotere bedreiging voor de volksgezondheid geworden.

B&A heeft namens de Rekenkamercommissie Meierijstad een onderzoek verricht naar eenzaamheid in de gemeente Meierijstad. Kern van het onderzoek is de vraag of de gemeente Meierijstad het goede doet om eenzaamheid in Meierijstad tegen te gaan. Dit onderzoek keek naar vier facetten:

1. De staat van eenzaamheid

Om de staat van eenzaamheid in de gemeente Meierijstad vast te stellen is een groot databestand gemaakt van gegevens afkomstig uit onder andere de GGD gezondheidsmonitor en GGD jeugdmonitor. De eenzaamheidscijfers onder bewoners zijn in het databestand uitgesplitst naar leeftijd, geslacht, etnische achtergrond en het soort huishouden. Bovendien is gekeken naar de verschillen in eenzaamheid tussen wijken. De cijfers van de gemeente Meierijstad zijn steeds vergeleken met de cijfers van de regio Hart van Brabant en Nederland in zijn geheel. Zo kon de staat van eenzaamheid in Meierijstad in perspectief worden geplaatst. 

• Het beleid

Verschillende beleidsdocumenten zijn verzameld en geanalyseerd om tot een beschrijving te komen van het huidige eenzaamheidsbeleid en de uitvoering. Bovendien is de informatie uit de beleidsdocumenten getoetst en verder aangevuld in gesprekken met wethouders, beleidsambtenaren en professionals/bestuurders van formele- en informele organisaties. In de interviews is de informatie die werd opgehaald in de documentenstudie getoetst en verder aangevuld. Door de informatie uit de documenten en interviews te koppelen is een volledig beeld geschetst van het eenzaamheidsbeleid in de gemeente Meierijstad.

• De uitvoering en ervaring van inwoners

De adviseurs van B&A zijn een aantal keer op bezoek geweest in de gemeente Meierijstad. Door aan te sluiten bij activiteiten voor bewoners en bovendien op vindplaatsen te staan zoals een school en supermarkt zijn in totaal 97 bewoners gesproken. Een van de vragen was of het aanbod van activiteiten goed aansluit op de behoeften van bewoners.

Tot slot is een assenstelsel gemaakt met een overzicht van de eenzaamheidsinterventies in Meierijstad. Het assenstelsel geeft activiteiten weer die werken aan eenzaamheidsbestrijding. Deze activiteiten en interventies zijn in het assenstelsel onder andere getoetst aan de door kennisinstituut Movisie opgestelde 12 werkzame bestanddelen[1]. Om tot het assenstelsel te komen, hebben zeven organisaties een Excellijst ingevuld. Vragen hadden betrekking op: 1) Het doel van de activiteit (richt het zich op sociale eenzaamheid, emotionele eenzaamheid of allebei?), 2) In hoeverre de werkzame bestanddelen van Movisie van toepassing zijn binnen een interventie, 3) De omvang (bereik: <5, 6-15, >16 bewoners) en impact (klein, middel, groot) van de interventie.

• Lessen voor de toekomst.

Alle informatie uit punt 1, 2 en 3 is gebundeld en geanalyseerd om te komen tot punt 4; lessen voor de toekomst.

De belangrijkste bevindingen:

• In de gemeente Meierijstad ervaren minder mensen eenzaamheid ten opzichte van de GGD-regio Hart voor Brabant en het landelijk gemiddelde. Inzoomend op de wijken in Meierijstad, komt de meeste eenzaamheid voor in: Schijndel-West, Schijndel-Oost, Veghel-Oost en Veghel-West 2. Uit wetenschappelijke onderzoeken blijkt dat de volgende doelgroepen een verhoogde kans hebben op eenzaamheid: mensen met een migratieachtergrond, jongeren, senioren, alleenstaanden en mensen met een lage SES.
• Concrete doelen rondom eenzaamheid ontbreken, eenzaamheid komt verspreid over plannen en programma’s terug. Door het ontbreken van concrete doelen en streefwaarden ontbreken ook concrete handvatten welke interventies worden gesubsidieerd om eenzaamheid te bestrijden. De gemeente heeft onvoldoende zicht op de effecten van de toegepaste interventies ter bestrijding of voorkoming van eenzaamheid.
• De gemeente Meierijstad zet via partners veel interventies en activiteiten in gericht op de aanpak van eenzaamheid. Voorbeelden zijn inloopspreekuren en ontmoetingsactiviteiten als gezamenlijk koken, schilderen, sporten en gamen. Daaruit blijkt dat 81% zich richt op zowel sociale- als emotionele eenzaamheid, 75% 7 of meer werkzame bestanddelen van het onderzoek van Movisie bezit en 83% een grote verwachte impact heeft.
• De raad kan haar controlerende taak niet goed uitvoeren. Op basis van de ontvangen informatie kan de raad niet toetsen of de gemeente het juiste doet op het gebied van de bestrijding van eenzaamheid. De raad kan op basis van de ontvangen informatie ook niet controleren of de subsidies bijdragen aan het doelbereik van de gemeente. Dat komt door het ontbreken van concrete doelen.

De belangrijkste aanbevelingen:

• Stel doelen rondom de aanpak van eenzaamheid op met daarin meetbare indicatoren en stel deze als raad vast.
• Voorzie de subsidieregelingen en -verordeningen van concrete toetsingscriteria die zijn afgeleid van de doelstellingen zoals opgesteld als gevolg van aanbeveling 1
• Investeer in een cyclus van leren, ontwikkelen en verbeteren
• Vraag als raad jaarlijks een rapportage over de bijdrage van de interventies aan de doelen

[1] Movisie heeft onderzoek gedaan naar landelijke eenzaamheidsinterventies en op basis van dit onderzoek 12 werkzame bestanddelen opgesteld die een interventie effectief maken.

Wilt u meer weten over dit onderzoek? Neem dan contact op met: