Vastgelopen in wachtlijsten Wmo

In Nederland blijft het voor de meeste gemeenten een worsteling om wachtlijsten voor de WMO terug te dringen. Bij ongeveer een kwart van de gemeenten lukt het niet om de aanvraag binnen de wettelijke termijn van acht weken af te handelen (Moen, 2023). Wachtlijsten reduceren blijft voor de gemiddelde gemeente een uitdaging. B&A onderzocht hoe dat komt, en adviseert over hoe dat beter kan.

Op basis van onze onderzoeken naar WMO in onder andere Ede en Reden is te zien dat gemeenten over het algemeen maatwerk leveren. Iedere casus wordt grondig beoordeeld en juridisch toegewezen of afgewezen. Waar andere oplossingen dan huishoudelijke ondersteuning mogelijk zijn, wordt vaak voor een alternatieve oplossing gekozen. Wachtlijsten ontstaan echter niet door deze vorm van maatwerk. Het is ook niet wenselijk om dit proces te standaardiseren omdat burgers dan niet de hulp krijgen die zij écht nodig hebben.

maak onderscheid tussen melding en aanvraag

De crux zit hem in het verschil tussen of een casus via een melding of aanvraag binnenkomt. Zolang een digitale opening bestaat waar iedere burger een melding of aanvraag kan indienen, kunnen wachtlijsten niet worden teruggedrongen. De crux zit hem in het onderscheid maken tussen een melding en een aanvraag. Een melding kan telefonisch worden afgehandeld op het moment zelf. Als een melding waardig is, kan hier een aanvraag van worden gemaakt. Als een aanvraag bij de gemeente binnenkomt heeft deze een juridische onderbouwing nodig en is daardoor tijdsintensiever.

Een mogelijke oplossing hiervoor is de digitale aanvraagoptie sluiten en enkel telefonisch als burger een melding kunnen plegen. Hierdoor kan mogelijk aan de voorkant al 25 procent van de kansarme meldingen getackeld worden. Tijdens het telefonisch gesprek kan met de bewoner worden uitgezocht of deze ondersteuning nodig heeft. Op de lange termijn kan dit leiden tot een vermindering van de wachtlijsten. Administratieve ondersteuners kunnen consulenten ook kansrijke meldingen aandragen. Vervolgens kan een consulent met deze casus aan de slag en hier maatwerk op bieden.

verplaats kennis naar de voorkant

Een mogelijke verandering die gemeenten kunnen doorvoeren om hier verder op in te spelen is de kennis naar de voorkant te verplaatsen zodat ruimte en tijd wordt gecreëerd voor maatwerk. De huidige indeling zorgt ervoor dat consulenten niet aan de voorkant van het proces kunnen worden geplaatst (telefonisch contact over een melding) maar met name bezig zijn aan de achterkant (schrijven van een juridische onderbouwing). Wij adviseren gemeenten ervaren consulenten te plaatsen aan de voorkant omdat een nette, inhoudelijke gespreksvoering nodig is om met bewoners te spreken. Op de lange termijn zal dit wachtlijsten verkorten omdat casussen efficiënter afgehandeld worden en vertroebelde casussen eerder getackeld worden. Een ander voorbeeld is de gemeente Rheden die in principe alle vragen eerst via de welzijnsorganisatie laat lopen zodat een groot deel van de vragen hier getackeld kan worden.

De reden dat veel gemeenten deze omslag niet kunnen maken is omdat hiervoor tijd nodig is. Daarnaast zijn oplossingen vanuit maatwerk over het algemeen duurder dan een basisvoorziening leveren. Gemeenten met wachtlijsten zetten hun huidige systeem met middelen in om deze te verkorten. Wij zien dat het juist dit systeem is dat het reduceren van wachtlijsten vermoeilijkt. Bijvoorbeeld het leveren van basisvoorzieningen. Hierdoor wordt het maatwerk gesprek vaak genegeerd en wordt het échte probleem bij de cliënt niet verholpen.

bibliografie

Moen, N. (2023, januari 30). Lange wachttijden voor Wmo-hulp. Gemeente.nu. https://www.gemeente.nu/sociaal/lange-wachttijden-voor-wmo-hulp/